Een snelle wandeling door het stadscentrum volstaat om een duidelijke toename in het aantal verkopers te zien. straatverkopers in onregelmatige situaties. Geïmproviseerde banken van karton, kratten en schermen staan op trottoirs en zelfs op delen van sommige wegen.
Er werden allerlei soorten koopwaar aangeboden: fruit, sokken, cd's, elektronica, slippers, brillen, nagelversieringen, speelgoed, paraplu's en nog veel meer artikelen van uiteenlopende aard.
De situatie maakt deel uit van een complexe context, waarbij onder andere de economische situatie een rol speelt, het gebrek aan overheidsbeleid gericht op onderwijs en werkgelegenheid en de wanorde in de stedelijke ruimte. Deze wanorde beperkt zich niet tot Juiz de Fora, maar is in meer of mindere mate waarneembaar in veel steden in het hele land.
In dit scenario is de eerste factor die opvalt de urgentie om deze werknemers financieel onafhankelijk te maken. Hoewel hij al meer dan 20 jaar groente en fruit verkoopt, zegt straatverkoper Jorge Eduardo (43) dat hij al een tijdje geleden op straat moest gaan verkopen.
Werkloosheid
De werkloosheid zorgde er ook voor dat de 54-jarige Antônio Carlos Elias op straat ging werken om zijn brood te verdienen. "Ik werkte bij één bedrijf. Ik vertrok en ging bij een ander bedrijf werken, en daar werd ik snel ontslagen. Ik kon niets vinden en moest de straat op, alles doen om te overleven." Volgens hem werkt hij al drie jaar op deze manier. "Ik kom hier elke dag, en er gaat niets goed."
We zijn sterk afhankelijk van anderen, van de financiële situatie van mensen. Als zij geld hebben, kopen ze, en wij verdienen. Zo komen we rond," zegt Antônio. Hij wijst erop dat de ideale situatie zou zijn om een formele werkvergunning te hebben zonder onregelmatigheden. "Ik woon alleen. Voorlopig red ik het, maar het is niet veilig, vooral niet als de inspecteurs ons op de hielen zitten. We verliezen onze handelswaar en het is onmogelijk om rustig te werken. Op dit moment redden we het, maar het is niet veilig."
Vaste klanten
Ook voor gewone straatverkopers is de situatie lastig. Ze begrijpen de aanwezigheid van illegale verkopers, omdat zij in het verleden ook moesten vechten om hun werkplek te legitimeren. Maar ze zien situaties die verder gaan dan de bezetting van deze werknemers. "Wat vandaag het meest verontrustend is, is niet zozeer het feit dat er illegale verkopers zijn, ondanks de chaos in de stad. Onder de gewone verkopers zijn er ook mensen die hun ruimtes verhuren. Het is een monopolie geworden; er zijn mensen met twee of drie gehuurde ruimtes. Wij kunnen nauwelijks onze belastingen betalen, terwijl zij dit doen en toch dezelfde producten verkopen als wij," zegt een van de straatverkopers die voor het rapport is geïnterviewd, wiens naam niet bekend wordt gemaakt.
Straatverkoper Adilson Inácio da Silva is van mening dat er een gebrek is aan toezicht en dat er meer aandacht is voor deze kwesties, met name voor het begrijpen ervan. "We hebben niets tegen illegale handelaren; we hebben in hun schoenen gestaan. Deze mensen kunnen niet worden onderdrukt. Maar er moet iets worden gedaan aan deze andere problemen die niet de aandacht krijgen die ze verdienen. We begrijpen de handhavingssituatie; we hebben ze nodig om op straat actie te ondernemen."
Straatverkopers en informaliteit: onderdeel van het geheel
De Braziliaanse arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door een sterke heterogeniteit. Deze moeilijke situatie is niet exclusief voor straatverkopers. Volgens Ana Claudia Moreira Cardoso, hoogleraar aan het Instituut voor Menswetenschappen van de UFJF, is deze realiteit geen op zichzelf staand fenomeen; ze vormt een dimensie binnen een breder perspectief, waartoe ook de toename van het aantal zelfstandigen, gedetacheerden, thuiswerkers en mensen met tijdelijke contracten behoort, naast andere modaliteiten.
Tussen 2017 en 2019 was er bijvoorbeeld een toename van ongeveer 38% in outsourcing. Voor elke zes gecreëerde banen is er één een incidenteel contract. Er werden 101.000 banen gecreëerd voor dit type werk, wat nu ongeveer 15% van het totaal vertegenwoordigt.
Gegevens uit het laatste kwartaal van 2019 van de Nationale Huishoudsteekproefenquête (PNAD), een onderzoek uitgevoerd door het Braziliaanse Instituut voor Geografie en Statistiek (IBGE), laten een daling van zes procentpunten zien in het werkloosheidspercentage, van 11,6% in oktober, november en december 2018 naar 11% in dezelfde periode in 2019. Het gemiddelde jaarlijkse percentage daalde van 12,3% in 2018 naar 11,9% in 2019. De professor waarschuwt echter dat zelfs met wat een positief resultaat lijkt, de moeilijkheid om kwalitatief goede banen te bieden blijft bestaan.
Het samengestelde gemiddelde jaarlijkse onderbenuttingspercentage van de beroepsbevolking (dat rekening houdt met het percentage werklozen, onderbezet vanwege onvoldoende gewerkte uren, en in de potentiële beroepsbevolking in verhouding tot de uitgebreide beroepsbevolking) daalde licht van 24,3% in 2018 naar 24,2% in 2019. Het totale aantal ontmoedigde werknemers in het 4e kwartaal van 2019 bereikte 4,6 miljoen mensen, ongeveer 4,2%, en bleef stabiel in de vergelijking.
Onvoldoende inkomsten
Een andere belangrijke factor die in overweging moet worden genomen, aldus professor Ana Claudia Moreira Cardoso, is het inkomen van deze personen. Uitgaande van een gezin van vier personen en maximaal drie volwassenen, ervan uitgaande dat deze groep een externe werknemer en een tijdelijke werknemer omvat, is de professor van mening dat het inkomen onvoldoende is. In die zin kan precairheid op twee manieren worden bekeken: in het aannameproces en in de werktijden. "Het heeft geen zin om te zeggen dat je je baan hebt geformaliseerd als je niet de nodige voorwaarden biedt. In de kapitalistische productiewijze zijn mensen afhankelijk van werk, bij voorkeur een kwaliteitsbaan, om te overleven. De grootste tegenstrijdigheid is een systeem dat je vertelt dat je alleen zult overleven met een baan van minimale kwaliteit, die dat soort werk niet biedt."
Het gebrek aan sociale voorzieningen zal mensen dus dwingen om te zoeken naar wat ze kunnen, omdat ze geen andere opties hebben, aldus de professor. "De gegevens tonen aan dat degenen die het meeste inkomen verloren, degenen in inkomensgroep één waren, mensen die tot R$ 1.600 verdienden. Andere groepen, vooral degenen die meer dan R$ 1.200 verdienden, wisten enigszins te herstellen." Zoals de professor uitlegt, zijn de lagere inkomensgroepen degenen met de hoogste voedseluitgaven, een van de producten met de grootste prijsstijgingen. Het resultaat is dat gezinnen met een lager inkomen minder verdienen en meer uitgeven aan basisbehoeften. Nu er meer economische maatregelen worden besproken, zoals de Economic Freedom Provisional Measure, staan er al nieuwe veranderingen in de werkomgeving gepland, die deze gezinnen verder zouden kunnen ontwrichten.
Gevolgen
Op basis van al deze indicatoren is het volgens Ana Claudia onwaarschijnlijk dat de werkloosheid zal toenemen, maar de banen die gecreëerd zullen worden, zijn daarentegen niet van de gewenste kwaliteit. "Dit ontwricht niet alleen gezinnen, maar legt ook meer druk op de overheid. Dit komt doordat mensen ziek worden. Terwijl sommigen veel minder werken dan ze zouden moeten, werken anderen juist heel hard en worden ze daadwerkelijk ziek", benadrukt ze.
De oplossing die ze voor deze situatie ziet, is druk vanuit de bevolking. "Het is de enige manier. Er is geen andere manier. Je kunt dit niet individueel oplossen." Om dit te bereiken, benadrukt ze echter dat instellingen proactiever moeten zijn.